Nasha Mukt Bharat Nibandh Marathi: भारत हा एक विशाल आणि विविधतेने भरलेला देश आहे. इथे विविध संस्कृती, भाषा आणि परंपरा एकत्र येतात. पण आजच्या काळात एक मोठी समस्या आपल्या देशाला ग्रासत आहे, ती म्हणजे नशेची व्यसनाधीनता. नशा ही एक अशी दुष्ट शक्ती आहे जी व्यक्तीच्या जीवनाला उद्ध्वस्त करते, कुटुंबाला विखुरते आणि समाजाला कमकुवत करते. यासाठी भारत सरकारने ‘नशामुक्त भारत अभियान’ सुरू केले आहे. हे अभियान देशातील प्रत्येक नागरिकाला नशापासून दूर राहण्यासाठी प्रेरित करते आणि एक स्वस्थ, सशक्त भारत घडवण्याचा प्रयत्न आहे. या निबंधात आपण या अभियानाची माहिती, त्याची कारणे, परिणाम आणि उपाय याबद्दल चर्चा करू.
नशेची समस्या आणि त्याची कारणे:
नशा म्हणजे काय? नशा ही अशी सवय आहे जी व्यक्तीला तंबाखू, दारू, गांजा, अफू, हेरोईन किंवा इतर अमली पदार्थांच्या आहारी जाते. ही व्यसने सुरुवातीला मजा किंवा तणाव कमी करण्यासाठी सुरू होतात, पण नंतर जीवनाचा भाग बनतात. भारतात लाखो तरुण या व्यसनांच्या जाळ्यात अडकले आहेत. कारणे काय आहेत? प्रथम, साथीदारांचा दबाव. शाळा-कॉलेजमध्ये मित्र म्हणतात, “एकदा ट्राय कर, मजा येईल.” दुसरे, कौटुंबिक समस्या जसे की आई-वडिलांचे भांडण किंवा आर्थिक तणाव, ज्यामुळे तरुण नशेकडे वळतात. तिसरे, माध्यमांचा प्रभाव. चित्रपट, सोशल मीडिया आणि जाहिरातींमध्ये नशा ग्लॅमरस दाखवली जाते, ज्यामुळे तरुण प्रभावित होतात. चौथे, बेरोजगारी आणि निराशा. जेव्हा नोकरी मिळत नाही तेव्हा काही जण नशेत विसर पडण्याचा प्रयत्न करतात. ही कारणे समजून घेऊनच आपण नशामुक्त भारत घडवू शकतो.
नशेचे दुष्परिणाम:
नशेचे परिणाम फार भयानक असतात. शारीरिकदृष्ट्या, नशा यकृत, फुफ्फुसे आणि हृदयाला हानी पोहोचवते. कर्करोग, एड्स आणि इतर रोगांचा धोका वाढतो. मानसिकदृष्ट्या, व्यसनी व्यक्ती चिडचिडी होते, स्मरणशक्ती कमी होते आणि आत्महत्या करण्याचा विचार येतो. सामाजिकदृष्ट्या, कुटुंब उद्ध्वस्त होते. व्यसनी व्यक्ती चोरी करू शकते किंवा हिंसा करू शकते. अर्थव्यवस्थेवरही परिणाम होतो, कारण व्यसनी काम करू शकत नाहीत आणि वैद्यकीय खर्च वाढतो. भारतात दरवर्षी लाखो लोक नशेमुळे मरतात. उदाहरणार्थ, पंजाब आणि उत्तर भारतात हेरोईनची व्यसनाधीनता एक मोठी समस्या आहे, ज्यामुळे अनेक कुटुंबे उध्वस्त झाली आहेत. हे सर्व पाहता, नशा ही केवळ वैयक्तिक नाही तर राष्ट्रीय समस्या आहे.
नशामुक्त भारत अभियान:
भारत सरकारने १५ ऑगस्ट २०२० रोजी ‘नशामुक्त भारत अभियान’ सुरू केले. हे अभियान सामाजिक न्याय आणि सशक्तीकरण मंत्रालयाद्वारे चालवले जाते. त्याचे उद्दिष्ट आहे देशातील २७२ जिल्ह्यांमध्ये नशेची व्यसनाधीनता कमी करणे. अभियानात जनजागृती मोहीम, शाळा-कॉलेजमध्ये व्याख्याने, पुनर्वसन केंद्रे आणि कायद्याची कडक अंमलबजावणी यांचा समावेश आहे. पोलिस आणि एनजीओ एकत्र काम करतात. तरुणांना खेळ, योग आणि शिक्षणाद्वारे नशापासून दूर ठेवण्यासाठी प्रयत्न केले जातात. महात्मा गांधी म्हणतात, “व्यसन हे कमकुवतपणाचे लक्षण आहे.” हे अभियान गांधीजींच्या विचारांवर आधारित आहे. याशिवाय, ‘नार्कोटिक्स कंट्रोल ब्यूरो’ आणि ‘नशामुक्त भारत फाउंडेशन’ सारख्या संस्था काम करतात. अभियानात सोशल मीडिया आणि सेलिब्रिटींचा वापर करून तरुणांना प्रेरित केले जाते.
समाज आणि तरुणांची भूमिका:
नशामुक्त भारत घडवण्यासाठी फक्त सरकार पुरेसे नाही. प्रत्येक नागरिकाची जबाबदारी आहे. तरुणांनी प्रथम स्वतःला नशापासून दूर ठेवावे. शाळेत व्यसनविरोधी क्लब सुरू करावेत. आई-वडिलांनी मुलांशी मोकळेपणाने बोलावे आणि त्यांच्या समस्या ऐकाव्यात. समाजाने व्यसनी व्यक्तींना मदत करावी, त्यांना तिरस्कार न करता पुनर्वसन केंद्रात पाठवावे. एनजीओ आणि धार्मिक संस्था जनजागृती करू शकतात. उदाहरणार्थ, काही गावांमध्ये तरुणांनी ‘नशामुक्त गाव’ मोहीम चालवली आहे, ज्यात नशा विक्री करणाऱ्यांवर बंदी घातली जाते. अशा छोट्या प्रयत्नांनी मोठा बदल होऊ शकतो.
उपसंहार:
नशामुक्त भारत हे केवळ एक अभियान नाही, तर एक स्वप्न आहे जे आपण सर्व मिळून पूर्ण करू शकतो. नशा ही कमकुवतपणा आहे, आणि त्यावर मात करण्यासाठी इच्छाशक्ती आणि समर्थन आवश्यक आहे. जर प्रत्येक तरुण ‘नशा नाही, जीवन आहे’ हे ध्येय घेऊन पुढे गेला तर भारत एक सशक्त आणि स्वस्थ राष्ट्र बनेल. चला, आजच प्रतिज्ञा करूया की आपण नशामुक्त राहू आणि इतरांनाही प्रेरित करू. जय हिंद!